terugreis Terugblik Sulawesi

Tana Toraja,

De belangrijkste bezienswaardigheden van het eiland vind je in de streek rond Rantepao, genaamd Tana Toraja het is één van de bekendste en mooiste regio’s in Indonesië en ligt op het eiland Sulawesi (het vroegere Celebes). De hooglanden van Tana Toraja worden omringd door indrukwekkende valleien en groene rijstvelden. Maar Tana Toraja is vooral bekend vanwege de indrukwekkende cultuur die hier nog steeds stand houdt. Het bergvolk heeft een bijzondere wijze van vieringen rond de dood en het begraven van overleden. De oude religieuze gebruiken en gewoontes met name de uitvaartrituelen, met veel dieroffers en de mysterieuze Tau Tau poppen, die van de overledene worden gemaakt, leven hier nog steeds voort. 

De huizen hier hebben een bijzonder dak, alsof er een grote kano op het dak ligt. En dat alles in een omgeving die omringd wordt door met bos en begroeide heuvels. Ik ga proberen een beetje overzichtelijk weer te geven wat wij hebben gezien en meegemaakt valt niet mee geloof me er was zo verschrikkelijk veel! Tana Toraja is een regio die ik niet snel zal vergeten. 

Basisschool

We vertrekken vroeg in de ochtend (06:30 uur) uit Sengkang. We zijn net een half uur onderweg of we rijden langs een school. Je hebt m door! De bus stopt Ari sprongt er weer uit en komt even later terug we mogen!! Heerlijk zo enthousiast hij dan terug komt met een smile op zijn gezicht van oor tot oor geweldig. We worden onthaald door de schooljeugd en voor we er erg in hebben staan we in een klaslokaal. Meester Ari leidt de kids en de leerkrachten verdwijnen naar de achtergrond geweldig om te zien. Dit is een totaal andere benadering dan we gewend zijn als we een school ingaan op reis. Wij toeristen kijken, dwarrelen door de lokalen en de kids wordt over de bol geaaid en we mogen foto's maken.

Nu zagen we dus even een totaal ander stukje. Natuurlijk mochten we foto's maken maar wel achter in het leslokaal blijven aub. De leerkrachten maakte foto's van ons en Ari betrok ons onderwijs in het onderwijs van de kids.  Ook kregen we hier uitleg over het schooluniform. Wat toch een mooi systeem is allen gelijk!

En tenslotte werden er diverse noem het maar klassenfoto's gemaakt van de kids met ons op de achtergrond en kids en leerkrachten en onze groep gezamenlijk. Heel erg leuk. na een halfuurtje werden we dan ook weer netjes door de jeugd en leerkrachten naar het hek toegeleid waar ze ons uitzwaaiden.  De foto's vertellen genoeg lijkt mij.

Na de koffie weer op weg er was weer van alles te zien gewoon even een greep. Je ziet ook hier ligt weer van alles te drogen langs de weg. De kruidnagel ruik je goed hoor echt een behoorlijk heersende geur. We komen ook nog langs 2 kerkhoven. 1 voorzien van een stenen omheining en 1 midden in het veld. Ook bij het woonhuis vind je af en toe een graf zoals je ziet. Hier vind je maar 1 soort grafsteen niet zoals bij ons een enorme variatie omdat wij/ of de overledene zelf een keuze maakt. Dit is een moslimland immers.

We doen nog een hapje onderweg en dan rijden we even door een behoorlijk grote stad. Wat je hier ziet dat eigenlijk elke stad of dorp wel zijn naam in een park of langs de weg heeft staan in grote sierletters van weersbestendig materiaal. Net als de poorten aan de rand van de stad om je welkom te heten of een veilige thuisreis te wensen.

En ja dan zien we een schitterend stukje natuur dit is een Visserij. En op de achtergrond een  triplex-en nikkelfabriek

De klimaatverandering heeft ook hier zijn negatieve invloed op de visvangst.

Eens waren hier nog krokodillen maar door al die chemicaliën is het water te scherp geworden 

De weg verandert hij wordt smaller en slechter we vliegen dus weer regelmatig de lucht in. Er komen steeds meer bochten. Het wordt heiig er wordt weer aan de weggewerkt! En kijk nou we hebben leuke medeweggebruikers. We zien kerken voorzien van een kruis in plaats van moskeeën. En dan jawel we zien het eerste huis met het aparte dak. Nu zijn we dan toch in Torajaland aangekomen. We rijden direct naar ons hotel waarvan uit we Torajaland gaan verkennen. Niet vandaag hoor daar beginnen we morgen mee nu eerst even relax.

Tana Toraja geschiedenis 

Deze naam is hen gegeven door de kustbewoners van Sulawesi ‘Toraja’, de ‘volken van het hoogland’. Hun woongebied heet Tanah Toraja of Toradjaland. De Toraja’s leefden van oudsher in kleine ommuurde nederzettingen op de heuveltoppen. Zij geloofden dat het nodig was koppen van andere stammen te verzamelen (vul zelf maar aan) zodat deze konden dienen als slaaf voor in het hiernamaals de hoofden, werden dus samen met de dode leiders van eigen stam begraven.

De Nederlanders die hier in de 17de eeuw voet aan land zetten en 2 eeuwen lang de handel, politiek én geloof op Sulawesi controleerden, lieten het bergachtige gebied in het midden van het land redelijk ongemoeid. Toen de inwoners van het zuiden steeds meer het Islamitische geloof aanhingen, zagen zij in de animistische Hoogland-bewoners potentiële christenen.

Actie van de gereformeerde missionarissen

In1920 deden zij pogingen om iedereen te bekeren, de slavernij werd afgeschaft en er moest belasting betaald gaan worden. Pas in 1957,  werd Torajaland tot de regentschappen van Indonesië gerekend. De Toraja’s toonden sterk verzet! Helemaal onder de elite omdat zij door het afschaffen van de slavenhandel geen inkomsten meer hadden.

Wat de koloniale Nederlandse regering ook deed zoals; gedwongen verhuizing voor betere controle, verhoogde belastingen. Het had weinig invloed op de cultuur slechts 10% van de Toraja’s heeft zich bekeerd tot het christendom. 

Moslims uit het zuiden

vielen in de jaren 30 de Toraja’s aan. Toen neigden steeds meer inwoners van het berggebied naar het christendom om zo bescherming te krijgen van de Nederlanders. Zij hoopten gezamenlijk een front te vormen tegen de Buginezen en Makassaren, maar die bleven (al vanaf 1951 maar liefst 15 jaar) voor een Islamitische staat op Sulawesi strijden. Na de onafhankelijkheid van Nederland kregen de Toraja’s geen veiligheidsgarantie van de Indonesische regering meer.

Keuze Godsdienst 

In 1965, moesten de Toraja’s kiezen tot welke van de 5 officiële godsdiensten – katholicisme, protestantisme, islam, hindoeïsme en boeddhisme – zij vonden dat ze behoorden. Het traditionele geloof, Akuk To Dolo, werd niet erkend door de regering. Pas in 1969 werd het geloof aanvaard, maar pas toen het werd opgenomen als sekte van de Agama Hindoe Dharma, het officiële hindoeïstische geloof in Indonesië.

Wat is Animisme,

dit is het geloof dat de natuur en door de mens gemaakte voorwerpen bezield kunnen zijn. Vooral oude bomen, bergen, grotten en bronnen zijn volgens het volksgeloof geliefde woonplaatsen van de geesten. Soms gaat het om echte natuurgeesten, maar een godheid of de geesten van overledenen kunnen daar ook huizen.

Het geloof in een bezielde natuur gaat binnen de meeste oorspronkelijke Indonesische religies hand in hand met voorouderverering, een ander gemeenschappelijk element. Algemeen heerst de overtuiging dat geesten van overleden mensen invloed op het aardse bestaan uitoefenen. De ziel van een overledene moet daarom met veel zorg worden omgeven. Tijdens de rituelen zorgen sjamanen voor het contact tussen de gewone mensen en de wereld van de geesten. Deze en andere rituelen vormen het cement van een traditionele samenleving.

De Tongkonan

Dit is voor de Toraja het symbool van verbondenheid.

Tongkon betekent 'zitten'. Het huis wordt gezien als stoel van de voorouder die het heeft gesticht en over de nakomelingen waakt. Het bouwwerk is gemaakt zonder spijkers. Er worden alleen hout- en rotanverbindingen gebruikt. Dit gaat jaren mee en onderdelen die stuk gaan kunnen makkelijk worden vervangen. De tongkonan heeft grote deuren en ramen.

We krijgen de kans om binnen te kijken ja schoenen uit!

Op t net heb ik nog een duidelijke beschrijving gevonden van de indeling van een Tangkonan

De indeling

Windrichtingen nemen een centrale plaats bij de bouw.

• Westen (zonsondergang de dood)  wordt aan het zuiden (onderwereld) gerelateerd
• Oosten (zonsopkomst is leven) aan het noorden (bovenwereld)
• Voorste gedeelte van de tongkanon het hoofd van het lichaam
• Achterkant van het huis is op het zuiden gericht
• naast de sumbung waar de eigenaar en zijn vrouw slapen is ook een kamer voor de zieke (overledene wachtend op de begrafenisceremonie ) Ze worden tegen de zuidelijke muur aangelegd met de voeten naar het westen
• De Toraja's slapen nooit met de voeten naar het westen daar dit de richting van de dood is.
• Het lijk verlaat via de westelijke ingang de tongkonan
• In de voorste noordelijke kamer worden gasten ontvangen en ceremonies gehouden. Hier slapen ook de ongehuwde dochters
• Woon-eetkamer (tussen voorste en achterste kamer) ligt de iets lager gelegen Sali hier slapen de ongetrouwde zonen.
• De kamers hebben kleine ramen ook de deur is laag zodat een bezoeker een nederige houding aan moet nemen bij het betreden van de woning
• De woonvertrekken zijn de middelste wereld het hier en nu.
• De keuken altijd op het oosten van de Sali waar  leven en dus voedsel-brengende zon opkomt.
• Op de zolder de heilige wereld worden de erfstukken bewaart
• Alles tussen de steunpilaren onder het huis (de benedenwereld) is voor de dieren
• De placenta (lolo) van pasgeborene wordt in het rieten dak aan oostkant van het huis begraven daar waar de nieuwe dag (geboorte) aanbreekt. Het symbool voor eeuwige verbintenis van de nieuwe bewoner met de tongkonan.

Symboliek

de buitenzijde is voorzien van mooie geometrische motieven of gedistilleerde afbeeldingen van dieren in de kleuren;

• zwart; de nacht van de dood
• wit; de kleur van vlees en botten tevens reinheid en verbondenheid met God
• rood; het menselijk leven (bloed)
• geel; Goddelijke macht en zegen en kleur van de adel

De kleuren worden op natuurlijke wijze verkregen door mengen van klei, kalk en houtskool. Vervolgens worden de kleuren met Palmwijn gefixeerd. Dan de motieven e.d.

• Bovenin zie je de pa'barre allo; 2 cirkels die de zon de maan en de eerlijkheid symboliseren.
• De hanen stellen gerechtigheid voor (vechthanen worden gebruikt om een geschil op te lossen) hij wordt gezien als de intermediair daar hij door zijn gekraai de zon op laat komen.
• De sirihbladeren en de betelnoot spelen een belangrijke rol bij het brengen van een offer.
• Vierkante kruismotieven benadrukken rijkdom
• Vissen kreeftjes en kikkervissen het leven opwekkende water en hoop op veel kroost
• Buffels en krissen symboliseren leiderschap en vind je alleen op huizen van traditionele leiders
• De  ririposi (gevelspits) gemaakt van nangkahout staat voor het vrouwelijk aspect van de kosmos, de verbinding van hemel en aarde en wordt tijdens de feestdagen versierd met vruchtbaarheidssymbolen
• Aantal buffel-horens op de ririposi geeft status en rijkdom van bewoners aan. Af en toe zie je een realistische houten bufferkop met echte horens. Dit is de Kagongo Voorbehouden aan de hogere adel
• Paal biedt inwoners bescherming tegen boze geesten
• Vorm en formaat van de onderbouw steekt sterk af tegen massieve dak.

Het dak

• In liederen wordt de onderkant als buffel en het dak als een vogel bezongen
• Het hoog boven de gevels oplopende zadeldak, staat uit respect voor de goden richting noordoosten  
• er wordt ruim gespeculeerd over de oorsprong van het dak zoals prauwen, overblijfsel schepen, bufferhoorns enz..
• het dak bestaat uit diverse lagen gestapelde bamboe en moet om de 50 jaar vervangen worden.
• om rotting tegen te gaan zie je dat vaak een zinken dak over het rotan of een geheel zinken dak wordt geplaatst. Maar je ziet ook nog heel mooie die begroeit zijn geweldig.

Het in elkaar leggen van het dak is een bepaalde techniek is. Het zijn halve bamboestokken die in elkaar vallen zoals je ziet.

De rijstschuur

Geen tongkonan is compleet zonder de lang (rijstschuur). Oorspronkelijk werd de rijst in het woonhuis bewaard maar verdween op onverklaarbare wijze. Consultatie met rijstgod; rijst is het symbool van het leven kan niet onder een dak vertoeven met zieken die liggen te wachten op.

• des te meer rijstschuren een huis heeft hoe meer aanzien 
• aantal palen (deze zijn glad tegen de ratten) waarop gebouwd is, is status bepalend
• een normale heeft er 4 de adel 6 of 8
• de schuur lijkt op een mini tongkonan en is altijd op het zuiden gericht en wordt gezien als verlengde van het noordelijk del van de tongkonan 
• De tongkonan is het moeder- en de rijstschuur het vaderhuis
• De tweede verdieping mag alleen gebruikt worden voor opslag van rijst
• tijdens belangrijke ceremonies nemen gasten plaats op de eerste verdieping waar het eten opgediend wordt.
• op natte dagen is het ook een schuilplaats tegen de regen en af en toe wordt er geslapen
• de paramoa (ruimte tussen rijstschuur en tongkonan) spelen de kinderen drogen vrouwen de koffie en houden mannen hanen gevechten

Lemo

hier worden we welkom geheten door de witte buffel zoals je ziet. Je vindt hier slechts enkele woningen, souvenirwinkeltjes en het loket om een toegangskaartje te kopen. We worden vrolijk begroet door het personeel van de winkeltjes.

Terwijl we ons vergapen aan de hoge rotswand waarin we de TauTau poppen zien staan verteld Ari ons over de Toraja-cultuur. Ik deel alles een beetje op per onderwerp anders zie je werkelijk door de bomen het bos niet meer geloof me maar. Het is allemaal even indrukwekkend. Lemo is de plaats van de klippen-begrafenis.

Klippen-begrafenis

We lopen via een aangelegd pad (geen luxe hoor gewoon een recht getrokken strook naar de rotswanden van de imposante granieten berg en zien de graven nu goed! Naast ons zien we het pad dat direct naar de berg loopt voor de rouwstoet. Het lichaam wordt met bamboeladders naar boven vervoerd en de kist blijft beneden achter. De meeste rotsgraven worden afgesloten met mooi versierde deurtjes.  Je ziet de graven over de gehele hoogte van de granieten berg in het landschap. We zien nog draagstoelen (duba-duba) staan. Deze blijven daar staan tot ze geheel zijn weggerot. Wij zouden denken leuk in de tuin maar goed er is wel een geliefde in weggebracht. Ze mogen nooit hergebruikt worden.

Bovenstaande is niet goedkoop dat zul je begrijpen. De overledene van een arme familie wordt dan ook bijgezet in een natuurlijke rotsopening. Deze openingen zijn op veel plaatsen te vinden en overal zie je dan ook schedels en botten liggen.

Tau Tau-poppen 

Dit is een evenbeeld van de overledene. Het zijn houten poppen gemaakt naar de gelijkenis van de dode.

Hier staan zij op een soort balkon en kijken met starende ogen over de omgeving.  De Tau Tau vertegenwoordigen de ziel van de overledenen en waken over hen. 

Traditioneel werden de beeltenissen eenvoudig gesneden, alleen om het geslacht van de overledene te tonen. Een typisch kenmerk van de Tau Tau is de stand van de handen. Het gezicht was niet ingetekend ook de ogen hadden geen uitdrukking er was maar 1 ding van belang en dat was de stand van de handen. Tegenwoordig hebben zij een fotografische gelijkenis met de mensen die zij vertegenwoordigen.

De rijstvelden

liggen aan de voet van de enorme rotswanden van de berg waar de mensen in liggen begraven. Via diverse paadjes kon je erlangs lopen maar het was behoorlijk drassig. Er wordt de hele dag gewerkt in het veld.

Winkel

Onze vriend draagt zittend op zijn brommer zijn handel op de schouders. Het bord (wat je overal ziet staan), geeft aan dat indien je iets meeneemt of beschadigd dit je een gevangenisstraf van 10 jaar kan kosten dus wees voorzichtig!!

Natuurlijk zijn we nog even in de winkeltjes gaan kijken en ja ook wat meegenomen. Ook heel indrukwekkend was de werkplaats waar de man bezig was de poppen aan het snijden. Kijk wat een mooie poppen daar staan. En om het beeld compleet te maken heb ik er een foto van een man naast gezet die op zijn gemak aan het lopen was kijk hoe mooi die mensen zijn. Zoveel rust als deze man uitstraalt geweldig.

De truck

Ja het is zover Ari krijgt een seintje we gaan alles van dichtbij aanschouwen. Maar....... we hebben een probleem! De bus kan daar niet komen het pad is daar niet op ingesteld. Daar maak je dan geen probleem van je lost het juist op! En wat schetst onze verbazing in no time stond er een truck klaar klim er maar op dan gaan we. Geweldig wat hebben we gelachen in de achterbak met zijn allen. En oeps het was inderdaad een knap hobbelige weg naar boven maar we zijn heelhuids aangekomen en een hoop lol gehad.

De begrafenis

Voor zo’n plechtigheid moeten families soms lang sparen en dat kan betekenen dat de overledene – die inmiddels al wel is gebalsemd – soms een paar jaar moet wachten voordat hij of zij naar zijn laatste rustplaats wordt gebracht. Tot die tijd wordt de overledenen slechts als ziek beschouwd (later zien we dit nog).

De Toraja’s danken hun bekendheid aan de grootse en kleurrijke feesten, die worden gehouden om te garanderen dat de ziel van een overledene naar het dodenrijk of ‘puya’ kan overgaan op een manier die overeenkomt met hun status op aarde.

Familie, vrienden, kennissen en buurtbewoners bijeengekomen voor de ceremonie. De gasten die aanwezig zijn zitten in groepjes bij elkaar onder geïmproviseerde zeilen afdakjes of rondom de woning van de overledene.

We krijgen een plaats aangewezen onder een afdakje, moeten daarvoor wel een heel eng smal trappetje op maar het lukt. Direct komt de koffie en thee o jee er zit wel beetje erg veel suiker in maar gastvrijheid op en top. Er wordt onderling gelachen en gekletst, het ziet er gezellig en kleurrijk uit.

De directe familie wordt na een persoonlijk woord de foto van de overledene gegeven die vervolgens bij de kist wordt gezet. En ja de fotograaf was aanwezig om alles vast te leggen.

Het offer

Word je uitgenodigd neem altijd een offer mee! Het is een buffel of sigaretten. Nou wij hadden sigaretten deze konden ze direct verdelen en oproken! Niet gezond mee eens maar een buffel laten slachten is ook weer zo wat.

Na alle toespraken is het tijd voor de maaltijd. En dan wordt het eten verdeeld. Eerst wordt voor de familie gezorgd dan de overige gasten. Nee wij hebben niet mee gegeten. 

In t kort

Na overlijden ingebalsemd in kist in Tongkonan (speciaal huis) bewaard en behandeld als een zieke.

Kosten ceremonie zijn heel duur en alle familie met aanwezig zijn. Het kan wel 10 jr duren voor familie geld bij elkaar heeft voor het feest er zijn minimaal 24 buffels (20 miljoen roepies per stuk) vereist en de rijst moet geoogst zijn.

ceremonie duurt minimaal 4 dagen

start

Lijk (restanten) uit Tongkonan gehaald op centrale plaats gezet op een groot open veld.

indien animist een Tau Tau pop gemaakt aan de hand van een portretfoto van de overledenen

dag 2

De receptie geschenk; buffels, varkens, eten en sigaretten (geschenk wordt genoteerd zodat straks een gelijkwaardig geschenk teruggegeven kan worden). Wij waren dus op de receptie.

Aantal buffels geeft aanzien overledene weer. Directe familie in het zwart

dag 3

Buffels geslacht. Varierend van 5a6 tot 100 afhankelijk van de status.

Vlees wordt verdeeld.

Einde

Tijdens de ceremonie gaat de ziel naar Nirwana

In mars naar het graf kist in holte van klif of elders

De horens komen later als relikwie aan de Tongkonan te hangen

Londa oude begraafplaats

Aan de ingang van het terrein staat een buffel. We lopen eerst langs heel wat winkeltjes nee niet gestopt! Dan komen we bij de enorme rots met aan zijn voet jawel een geweldig mooi rijstveld. In de wand zien we weer diverse graven. Onder in een uitgehouwen stuk vinden we heel wat kisten in allerlei vormen en van diverse materialen. en in de wand op hun balkon jawel

daar staan ze weer de Tau Tau-poppen. Zij waken hier voor de overledenen in de grot. Geloof me hier had je nog meer het idee dat je hen stoorde in hun gesprek zo midden in de natuur het leek als hoorde je ze praten haha.

De grot van Londa

We gaan de grot in zien de offers liggen in vormen van bladeren bloemen en sigaretten. En schrikken soms van de dingen die wij tegenkomen het was stikdonker. Waar je ook kijkt waar de zaklamp van de gids ook schijnt je ziet schedels en botten liggen. Kisten die zijn vergaan laten sporen achter van skeletten nog in hun kleding en doeken gewikkeld. kleden over kisten

We zien heel veel schedels ook nog twee schedels die naast elkaar liggen. Het stel mocht niet samenzijn tijdens hun leven  en heeft zich opgehangen dus zijn ze toch samen jaja.

In totaal ligt er in de grot onder en boven te saam 1km aan lichamen geborgen

Het is bedompt, donker en vochtig en glibberig je moest heel voorzichtig lopen. We gingen weer terug want door het vocht was het te gevaarlijk om door te lopen en zijn toen via de andere zijde nog even in het andere deel van de grot geweest.

De wandeling

We hebben een heerlijk stuk gelopen dat wel even lekker zo in de natuur door de rijstvelden heen. En we zien dat er heel voorzichtig is begonnen met groente te verbouwen (paprika). Ook zien we diverse vruchten (hier de cacao) in de bomen hangen. En natuurlijk een paar kiekjes van de mensen die bezig zijn in de rijstvelden.

Pemerintah Kabupaten Toraja Utara

Een heel klein plaatsje waar we even doorheen lopen. Hier zien we een tau tau op de veranda zitten (wachten tot er genoeg buffels zijn voor het feest om zijn overleden evenbeeld naar zijn laatste rustplaats te brengen?) Ook een dame die aan het hout verzamelen is. Kan zo maar voor het kookpotje zijn want hier wordt nog heel veel op een vuurtje gekookt.

Hier zien we goed hoe mooi het hout en houtbewerking is. En we hebben even genoten van de mooie Tongkonans. Ook hier zie je het centrale veld.

We lopen door naar achteren. Het is geen aangelegd pad. Dus voorzichtig kijk waar je loopt  we zien ook hier weer diverse graven en delen van graven, draagstoelen en uiteraard weer een aantal schedels. Toch is het een mooi stukje natuur. We zien hier boven achter het glas dat er twee Tau Tau poppen zitten maar geen van allen hebben we de bovenkant in beeld gekregen dus we doen het dan maar met 2 paar voeten weer eens wat anders.

De wake

We hebben de begrafenis gehad we weten dat de overledene ziek is totdat er geld is voor de begrafenisceremonie. 

Boven zie je de kamer waar familie bij de zieke verblijft. Ook zien we hier hoe er gebouwd wordt aan de duba-duba.

Het traditionele gerecht in de bamboe stok staat te garen op het vuur. De kamer van de zieke is boven via een trapleer komen we daar. Na het groeten van de dochter nemen wij plaats en Ari verteld ons weer zijn verhaal. Dan gaan we naar beneden en vervolgen onze weg.

 Even weer wat anders, genieten van alles onderweg met name natuurlijk de rijstvelden en de buffel.

Ke’te Kesu

is een traditioneel dorp met tongkonans en alangs, deze staat op de Unesco Werelderfgoedlijst, en is dus erg toeristisch. We komen hier toeristen tegen. In de hele streek verder bijna geen toerist gezien. Maar dit dorp moet je dus niet gaan bekijken als je in het hoogseizoen bent. Het is wel een van de mooist bewaarde dorpen. Dit dorp heeft traditionele rijstschuren (met dezelfde daken als de huizen) en de huizen worden nog steeds met bamboe daken gebouwd. Je ziet dat het dagelijks leven zijn gang gaat en je ziet de kaken van de buffel op het oosten en de varken op het westen hangen hier zie nogmaals heel goed de structuur van het dak. Dit dorp heeft tevens een ceremonieveld dat nog altijd in gebruik is.

Hangende graven

vinden we achter het Ke'te Kesu. Zij zijn ca 200 jaar oud. De grafkisten zijn  aan stellages vastgemaakt dit om te voorkomen dat de graven geroofd worden. Alles wat de overledene in het hiernamaals nodig heeft, ging mee de kist in. Niet handig voor grijpgrage vingers.  Je kunt een heel eind om de rots omhoogklimmen en hier en daar kun je dan naar binnen. Er is een grot waar veel skeletten liggen maar ook best wel angstaanjagende TauTau uit de oudheid denk ik, zonder kleding en vreemd getekende ogen. Als je bij de ingang van de grot kijkt, is het alsof je op een vuilnisbelt bent beland. Ook zijn er hartjes e.d. aan de wand gehangen.

Beneden bij de trap vind je veel oude Tau-tau, veel is achter slot-en-grendel. Ze werden op bestelling gestolen en voor grof geld verkocht aan antiquairs. Ook vind je hier een heel oud graf van een zeer rijke familie. En ja ben je de eerste trap op zie je door het traliewerk de Tau Tau staan door de tralies heen staren ze ons aan het is een vreemd gevoel.

Andere graven

soms zijn ze wat moderner gemaakt, in de vorm van een huis. Het wordt ook wel het tweede huis genoemd na iemands overlijden. Het familiehuis kan 20 tot 25 lichamen bergen. De lichamen worden er met hun kist in geplaatst. Een graf wordt “banua tang marambu” (huis zonder rook)  genoemd. Je ziet ze soms eenzaam in een landschap staan, of met meerdere grafhuizen bij elkaar met uitzicht op het land. Wat ook opvalt is dat er soms een kruis op bevestigd is. Traditionelere families kiezen er nog altijd voor om een graf in de rotsen te laten uitgraven. Of een tombe te laten bouwen. Je vindt hier zelfs "normale" zoals wij het enigszins kennen graven.

Begraven wij vanuit onze christelijke cultuur mensen apart en houden alles netjes bij. Voor de mensen in Toraja is het als de ziel van de overledene is afgereisd naar het hiernamaals, niet meer van belang om te weten welke stoffelijke resten van wie zijn. De persoon leeft immers voort in de Tau-tau die gecreëerd is. Ook worden de familieleden bij elkaar begraven dus het echtpaar wordt gescheiden en een ieder gaat weer terug naar zijn ouderlijk huis bij wijze van spreken. De kinderen kunnen zowel in het graf van vader als moeders zijde begraven worden

De dorpelingen brengen alles wat de overledene nodig heeft in het eeuwige leven – en laten dit achter bij de Tau-tau, in de kisten of het graf.

Rotsgraf uithakken

De belangrijkste mensen mogen we niet vergeten. We zien een man die een rotsgraf met hamer en beitel uithakt, dit graf wordt ongeveer 2 m breed, 3 meter hoog en 3 m diep. Ze doen over zo’n graf ongeveer een jaar, het gaat met  5 a 10 cm per dag. Ongelooflijk zwaar werk, de mannen werken in het schemerdonker in constante stof.

De familie huurt deze mannen in om alvast een graf te maken, dit alles ter voorbereiding mocht er iemand overlijden. Het uithakken met hamer en beitel (en dus niet met moderne machines) hoort ook bij de traditie. We hebben dit ook zien doen tegen de wand van de klippen-begraafplaats.

Karbout

Een karbout ( buffel) heeft hier een grote betekenis, deze worden vaak bij ceremonies geofferd. Het dier wordt in de watten gelegd tijdens zijn leven (wordt gewassen, krijgt goed voedsel en er wordt mee “gewandeld”). Een karbout is erg kostbaar.

Bori Kalimbuang

ligt in Sesean Village, ongeveer 5 km van de stad Rantepao in Noord-Toraja. 

Hier niet te ver van het centrum van de hoofdstad van Noord-Toraja kun je genieten. De plaats wordt niet overlopen door toeristen en is een van de culturele overblijfselen die goed wordt onderhouden.

Bori Kalimbuang is de plaats van de oude Menhir. Er zijn ongeveer 102 menhirs. Zij verschillen allen van maat, samenstelling en plaatsing en zien er erg mooi uit. Er zijn;

• 24 stenen in groot formaat,
• 24 middelgrote en
• 54 in klein formaat.

Elke menhir op deze plaats heeft dezelfde waarde, ook al hebben ze verschillende afmetingen. De verschillen komen door de omstandigheden ten tijde van het ontstaan. Het plaatsen van deze proseso Megalith of Simbuang-steen gebeurde alleen als er gemeenschapsleiders waren die stierven en de ceremonie werd gehouden op het niveau van Rapasan Sapurandanan (de buffel die voor ten minste 24 man wordt geslacht).  De enorme stenen staan bovenop het graf.

De menhirs zijn op hun plek gekomen door pure mankracht en samenwerking, er kwam geen machine aan te pas.

De samenwerking hoort bij de traditie, er wordt bewust niet gekozen voor de makkelijke manier. Sommige van deze grafstenen werden van andere plekken verhuisd naar hier. Deze grond wordt als heilige grond beschouwd. De plek wordt nog steeds gebruikt voor begrafenissen en bijeenkomsten van het dorpshoofd.

Object van het werelderfgoed van de UNESCO in Noord-Toraja. De constructie van Tongkonan Rante Kalimbuang werd uitgevoerd door vijf belangrijke componenten: Tongkonan Tokeran Gandang, Tongkonan Lumika, Tongkonan Lolok Batu, Tongkonan Ne 'Lame en Tongkonan uit hout.

We rijden weer door een geweldig mooi stukje natuur zeer gevarieerd. Maar je ziet ook dat het in de buurt van het plaatsje Tampangallo knap droog er grillig is. Het laatste stuk hebben we dan ook weer heerlijk gelopen.

Markt

We gaan op weg naar de buffel- en varkensmarkt. Daarvoor komen we nog over een groente en fruitmarkt.

Kijk weer wat een kleur!

De buffelmarkt

Je weet dat deze buffels (en ook varkens) van groot belang zijn bij de begrafenisceremonie. Buffels zijn een statussymbool en vooral de albino-buffels zijn gewild vanwege hun zeldzaamheid: hoe witter, hoe beter, hoe duurder. We zien honderden buffels. Zij worden zo lijkt eenvoudig in bedwang gehouden met een neusring, want deze is hypergevoelig. 

De dieren krijgen eten worden verzorgd en ook is er een apart gedeelte op de markt waar zij onder de douche gaan. Ik zei al eerder tot moment van slachting worden zij vertroeteld. 

Bij voorkeur wordt een mannetje gekozen. De prijzen variëren van €700 voor een gewone buffel tot zo'n €3000 voor een albino, met uitschieters  tot wel zo'n €7000. De buffels worden beoordeeld op 4 kwaliteitseisen: 

• Kleur, zwart is gewoon, bruine vlekken beter, roze vlekken nog beter, en roze bij kop het best
• Ogen, normale ogen zijn gewone buffels, terwijl buffels met albino ogen het duurst zijn wel bijzonder om te zien
• De plaats van de kruintjes op de kop zijn belangrijk, tussen de ogen is het meest waardevol, hoe groter, hoe waardevoller de buffel
• Grootte van de hoorn

De varkensmarkt

We lopen naar de varkensmarkt. Zij hebben het een stuk minder getroffen geloof mij. Tientallen varkens liggen uren te wachten totdat zij worden opgekocht.  Het gekrijs gaat door merg en been. Voor de mensen hier is het de normaalste zaak van de wereld maar neem van mij aan als je dit ziet en hoort vraag je je wel af hoe je ooit nog een stukje vlees kunt eten. Maar je weet hoe het gaat he eenmaal weg....... We zien de dieren liggen dicht tegen elkaar aan sommigen sjokken over de bamboevlonders heen. En dan stappen de mannen op de vlonder pakken een dier en maken hem klaar voor vervoer dat wil zeggen poten samenbinden en dan het dier in de zak voor vervoer naar de definitieve vlonder voor de verkoop. En daar liggen ze dan met zijn allen op een rij vastgebonden op een frame, dusdanig dat de potentiële kopers het aantal tepels kunnen tellen, hoe meer, hoe beter. 

De varkens zijn hier niet roze maar zwart en worden gehouden voor het vlees en worden ook geofferd tijdens de ceremonies.

Markt

En gezellig we lopen weer over een stukje van de markt groente, fruit, vis ja hoor dacht Ans nu maar even iets anders er tussendoor en je ziet de sportschoenen hangen vind ook in overvloed in alle mogelijke kleuren.

Batutumonga,

ligt op de hellingen van de berg Sesean, de hoogste berg in Toraja. Het is een populaire bestemming vanwege het schitterende uitzicht over Rantepao en de omliggende dorpen en de vallei. De berg wordt gekroond als de beste plaats om de schoonheid van Tana Toraja vanaf de hoogte te bekijken, inclusief het panorama van de stad Rantepao.

De grafstenen die verspreid liggen, traditionele huizen en rijstvelden die zich uitstrekken zijn de dingen om in Batutumongga te genieten. Van al dat moois kun je genieten onder het genot van een warme Toraja-koffie of een snack in de coffeeshop.

Ontwikkelingsproject

Dit project wordt gedraaid met vrijwilligers en dan met name vrouwen. De doelstelling is o.a. schoon drinkwater voorzieningen op het platte land. Uiteraard vinden we ook een kerk vlak in de buurt waar het druk was op het momentaan wij langs reden.

Kerk

De kerk mogen we niet vergeten in het geheel. vind je elders op Sulawesi overal allerlei mogelijke vormen van moskeeën, is het hier de kerk die we overal tegen komen Ook in combi met de Tongkonan "zonder rook" of met de rotsgraven.

Kerk is hier eigenlijk niet meer dan een symbool.

Tana Toraja

wat een indrukken heb je achtergelaten geweldig.

Voor we ook deze dag en daarmee Torajaland achter ons gaan laten  gaan we eerst nog even naar een weverij. Nee geen keuze je moet het even gezien hebben want hier zijn onze traditionele patronen te zien. En ja Ari had gelijk kwam motief en kleur helemaal tot zijn recht. En nu mogen we nog even kijken of we iets van souvenirs kunnen scoren echt we hebben er geen tijd voor gehad. Je krijgt 1,5 uur en niet langer. Ja ik zei het al eerder hij kon heel kordaat zijn. Natuurlijk moest hij ons komen zoeken. Maar hij liep samen met ons even eenstukje niet toeristisch de achterzijde van de winkeltjes. en daar zagen we dan ook nog een paar leuke tafereeltjes. Zo ook de tabaksbladeren die daar verwerkt werd tot bundels. En wat we ook zagen maar dat was voor de weverij heuse bakken om gescheiden je vuil te deponeren zijn we niet vaak tegengekomen. Ho nu wordt duidelijk waarom Ari zo op de tijd gebrand was want in plaats van met de bus terug naar ons hotel te gaan had hij een aantal tuc-tucs geregeld! Dat was een leuke afsluit van alles. Bij het hotel moesten we wachten op de bus want er lagen nog spullen in die in de koffer moesten. Vanavond relax en morgen gaan we terug naar Makassar en dat zal ook een mooie route worden.

terugreis Terugblik Sulawesi